به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ضمیمه کتاب و ادبیات روزنامه جام جم، سه شنبه ۲ آبان ماه ۱۴۰۲، طی گزارشی در صفحات ۴ و ۵ به مرور همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک پرداخت. این گزارش در ادامه آمده است.

برگزارکنندگان همایش بین‌المللی «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» به‌دنبال ایجاد زمینه و زیرساخت‌های لازم برای توسعه کسب و کارهای کوچک در فضای کتابخانه‌های عمومی به‌ویژه زیربنای اجتماعی و بازاریابی، تدوین برنامه‌های راهبردی برای توسعه کسب و کارهای کوچک با توجه به زیرساخت‌های لازمی که باید در کتابخانه ایجاد شود، جلب مشارکت ذی‌نفعان کسب‌وکار، شبکه‌سازی میان ذی‌نفعان، مشتری مداری و توجه ویژه به جمعیت خدمت گیر بوده‌اند.

دستاوردهای این همایش در گرو ایجاد زیرساخت‌ها، تدوین برنامه عملیاتی با مشارکت تمام نهادهای ذی‌ربط و حمایت دولت است. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخشی از اظهارنظرها در این همایش بین‌المللی است.

تقدیر رئیس‌جمهوری از پیشگامی نهاد کتابخانه‌ها در توجه به کسب‌وکارهای کوچک

بخشی از متن پیام رئیس جمهوری اسلامی ایران: 

کتابخانه‌های عمومی به‌دلیل برخورداری از شبکه گسترده و منسجم، پشتوانه غنی میراث گرانبار کتاب و کتابخوانی در ایران اسلامی و مصداق بارز حضور فرهنگ در حوزه فرهنگ عمومی بوده، همچنین فرصتی برای ارائه خدمت و ارتقای سرمایه اجتماعی از طریق نقش‌آفرینی در همه بسترهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برای «همه مردم» است.

دولت مردمی از آغاز فعالیت، به حوزه فرهنگ همچون سایر حوزه‌ها، نگاه تحولی داشته است. اولویت نخست این نگاه تحولی، اهتمام به پویایی «نهضت کتابخوانی» و «توسعه خدمات بر پایه نیاز جامعه» است که وظیفه همه دستگاه‌های فرهنگی است. هرچند همواره اهمیت «فرهنگ و اخلاق کسب‌وکار» مورد توصیه تعالیم انسان‌ساز اسلام بوده است اما در زمانه ما به‌دلیل شرایط خاص اقتصادی و هجمه‌های فراوان نظام سلطه، این مسأله اهمیت بیشتری دارد تا جایی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان ابتدای سال خود فرمودند: «در سال۱۴۰۲ هم مسأله اصلی ما مسأله اقتصاد است». لذا، در فضای کنونی که بنا به ضرورت‌های اقتصادی و اجتماعی، کسب‌وکارهای کوچک حول محور ایده‌های نوین و گروه‌های جوان شکل می‌گیرد و جامعه به‌سوی کسب‌وکارهای کوچک پیش می‌رود، با مجموعه‌ای از نیازها روبه‌رو هستیم و پیشگامی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این زمینه شایسته قدردانی است که می‌تواند نقش مهمی را در انتقال تجارب شغلی و حرفه‌ای برای جامعه و دوستداران پدیده‌های کارآفرینی ملی و بین‌المللی ایفا کند و زمینه‌ساز اشتغال جوانان و رونق اقتصادی در کشور باشد. امیدوارم برگزاری این همایش از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که با همکاری نهاد علم و نهاد فرهنگ در قامتی بین‌المللی شکل گرفته، بتواند نقطه عطفی در ارتقای جایگاه اجتماعی کتابخانه‌های عمومی باشد و ضمن تبیین مسیرهای پیش روی کتابخانه‌های عمومی درکمک به کسب‌وکارهای کوچک به شکل‌گیری گفت‌وگوهای علمی بین‌المللی در این زمینه کمک کند. بی‌شک این اقدام هوشمندانه، نیازمند مشارکت گسترده پژوهشگران، اندیشمندان، مدیران و کتابداران است تا با ارائه نظرات و دیدگاه‌های کارشناسی خود، یاریگر اقتصاد ملی و کتابخانه‌های عمومی باشند. با قدردانی ازهمه دست‌اندرکاران برگزاری این همایش و حضار گرامی، امیدوارم دستاوردها و برکات این همایش که در جوار بارگاه ملکوتی حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) در شهر مقدس مشهد برگزار می‌شود، موجب رونق کسب‌وکارهای کوچک در اقصی نقاط کشور و به‌ویژه مناطق محروم با بهره‌مندی از امکانات و منابع انسانی و فضا و تجهیزات کتابخانه‌های عمومی شود و در کنار این کوشش رفیع، حس همیاری‌های فرهنگی از طریق اقتصادی، ازبستر کتابخانه عمومی به جوانان این مرز و بوم انتقال یابد.

۱- محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: این همایش حرکتی نو در حوزه اقتصاد فرهنگ است

طی دو سال اخیر تلاش شد بخش مهمی از مشکلات مربوط به حوزه اداری و ساختار اجرایی نهاد کتابخانه‌ها حل و فصل شود. دبیرکل محترم نهاد و همکاران‌شان تلاش‌ زیادی کردند و امروز شاهدیم که بخش عمده‌ای از این مشکلات حل شده و نهاد کتابخانه‌ها دور جدیدی از خدمات‌دهی خود را آغاز می‌کند. امروز کتابخانه‌ها تنها محلی برای خواندن و امانت گرفتن کتاب نیست؛ کتابخانه‌های ما امروز محلی برای رشد حوزه دانش، آموزش و پژوهش شده‌است، امروز کتابخانه‌ها و کتابداران عزیز ما از نهادهای پیشرو فرهنگ و آموزش در کشور هستند. این همایش حرکتی نو در حوزه اقتصاد فرهنگ است.

۲- مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور: کارآفرینی باید در حوزه عمومی نفوذ کند

در حال حاضر، ۶۰۰۰ کتابدار ایرانی در ۳۷۰۰ کتابخانه عمومی، صدها هزار ساعت برنامه آموزشی و فرهنگی اجرا می‌کنند. این اعداد، تنها بخشی از شواهد فرصت و ظرفیت بی‌نظیر کتابخانه‌های عمومی جمهوری اسلامی ایران برای رشد و توسعه پایدار است. کتابخانه‌های عمومی با این ظرفیت غنی می‌کوشد، علاوه بر ارائه خدمات مرسوم کتابخانه‌ای، نقش خود را به‌عنوان پایگاه اجتماعی و مرکز آموزش غیررسمی در اقتصاد ایران با معرفی کسب ‌و کارهای کوچک و حمایت از رونق و توسعه آنها ایفا کند. کسب ‌و کارها چه در ابتدای راه باشد چه در میانه، از زمان ایده‌پردازی تا راه‌اندازی به حمایت‌هایی از جنس فضای فیزیکی، سرمایه مالی، آموزش و شبکه‌های ارتباطی نیاز دارد. اینها همان نقاطی است که کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در آنها نقش‌آفرینی کند. 

۳- انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده: خانواده‌ها فرهنگ واقعی کار و زحمت‌کشی را تمرین کنند

یکی از خلأهای کار در جامعه ما، مسأله فرهنگ کار است و نیاز داریم خانواده‌های ما، فرهنگ واقعی کار و زحمت‌کشی برای رسیدن به گنج را هم تمرین کنند، هم بشناسند و هم به‌خوبی درک کنند و این از مسیر کتاب و کتابخانه میسر است. باید کسب‌وکار خود را با مهارت کافی و در مرزهای دانش حرکت دهیم. نیاز داریم بازار را بشناسیم ، چگونگی و کجایی ارائه محصول و کیفیت محصول را بیاموزیم و در این مسیر نیز به کتاب و کتابخانه و نقش مهمی که کتابخانه می‌تواند داشته باشد، نیاز است. کتاب در روستاها و شهرهای کوچک نفوذ دارد، گرچه در شهرهای بزرگ کمرنگ شده یا به شکل‌های دیگری غیر کتابخانه فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

۴- خورخه دو پرادو، رئیس فدراسیون انجمن‌های کتابخانه‌ها، متخصصان اطلاعات و مؤسسات برزیل: کتابخانه‌های عمومی به سمت توسعه شهری برود

توسعه شهری دانش‌بنیان چهار وجه دارد؛ اولین وجه آن توسعه ابعاد فرهنگی و اجتماعی است که شامل ایجاد تساوی برای تمام شهروندان است. دومین بعد آن، توسعه شهری و زیست‌محیطی است که به ارتقای نوع زندگی انسان‌ها منجر می‌شود. بعد اقتصادی و مدیریتی، ابعاد دیگر توسعه شهری دانش‌بنیان است. کتابخانه‌های عمومی نمایندگان جامعه است ولی اگر کتابخانه‌های عمومی به سمت توسعه شهری برود، رویدادهای مهمی را رقم خواهند زد. ورود کتابخانه‌های عمومی به کسب و کارهای کوچک، در حقیقت به این معناست که این نهاد به حیطه توسعه شهری مبتنی بر دانش ورود کرده است.

۵- اعظم صنعت‌جو، دبیر علمی همایش: کتابخانه باید چالش‌ها را ببیند و برای رفع آنها تلاش کند

در این دوره از همایش به گفت‌وگو و بحث و تبادل نظر در قالب سخنرانی، ارائه مقاله و همچنین انتقال تجربیات کتابداران به ویژه در مناطقی با حفظ سنت‌های بومی محلی پرداخته‌شد. ماحصل این همایش، ارائه ۲۵مقاله در ۱۲مرحله و با موضوعیت «چرایی و چگونگی»؛ «چالش‌ها» و «چگونگی رفع چالش‌ها» بود. به عبارت ساده‌تر در این همایش به نقش کتابخانه‌ها در حمایت از کسب و کارهای کوچک، چالش‌های پیش رو و راه‌های رفع این چالش‌ها پرداخته‌شد. کتابخانه به عنوان یک نهاد اجتماعی باید چالش‌های موجود را ببیند و برای رفع آنها تلاش کند، آن‌هم در شرایطی که جامعه ایران دچار یک سری مشکلات اقتصادی است. امروز بحث توجه به مشتری، خدمت‌گرایی در کتابخانه‌های عمومی و به ویژه کسب و کارهای دانش‌بنیان را داریم. کسب و کارهای کوچک از حیث این‌که به منابع مالی محدودی نیاز دارد، در عین این که زود بازده و از ریسک‌پذیری کمی نیز برخوردار است، حائز اهمیت است.

۶- سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد: کتابخانه‌ها پاسدار سرمایه اجتماعی است

برگزاری این همایش تلاش یکساله نهاد برای تدوین ملزومات علمی و عملی «دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی» بود که فرجامی رضایت‌بخش یافت. با پایان این همایش، کار کتابخانه‌های عمومی برای تبیین سویه‌های مفهومی و اجرایی الگوهای نوین خدمت‌رسانی به مردم آغاز می‌شود. کتابخانه‌های عمومی ملزم به ارائه خدمت به مردم است، مردمی که دل در گرو دانستن دارند، مردمی که به کتابخانه معنا می‌دهند و آن را فراتر از«مجموعه‌سازی» و «رده بندی» و «منبع کتابخانه‌ای» می‌بینند؛ مردمی که پذیرفته‌اند این ارتباطات و نقش‌هاست که به کتابخانه جایگاه می‌دهد نه قفسه و درجه کتابخانه، مردمی که شاید به «شکل دیگر خواندن» می‌اندیشند و ماهیت جمعی فرهنگ را در کتابخانه سراغ می‌گیرند. کتابخانه‌ها جامعه را توانمند می‌کند، پاسدار سرمایه اجتماعی است، خاطره می‌سازد، تجربه می‌آفریند، آموزش می‌دهد، به مهارت توجه می‌دهد، خلاق و ارزشمدار است و دلگرمی به بار می‌آورد. 

۷- فرشاد مهدی‌پور، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: امیدوارم ایده کسب‌وکارهای کوچک در کتابخانه‌ها عمیق‌تر شود

کتابخانه‌های عمومی را می‌توان از دو سطح، یکی کتاب، کتابداری و کتابخانه و دیگری از سطح عمومی گسترش داد. در دوره جدید مفهوم عمومی، مفهومی توسعه‌یافته است. به نظر می‌رسد در دوره جدید شاید ما عرصه خصوصی خیلی منحصر به فردی نداشته‌باشیم و حوزه عمومی کاملا توسعه‌یافته است. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز این موضوع را توسعه داده‌است. به گمان من ایده این همایش توسعه مفهوم عمومی کتابخانه عمومی است؛ یعنی بخشی که با مخاطب گسترده، بازیگران جدید و ذی‌نفعان متعدد و نوینی روبه‌روست. وقتی درباره عموم صحبت می‌کنیم، منظور همه مردم است. البته کسب‌وکاری که در کتابخانه می‌بینیم باید نسبتی با کتاب، کتابداری و کتابخانه داشته باشد تا این موضوعات را توسعه و تعمیم دهد و به صورت سطحی موازی با کتابخانه حرکت نکند. 

۸- یعقوب‌علی نظری، استاندار خراسان‌رضوی: کتابخانه‌ها باید در کنار بنگاه‌های اقتصادی قرار گیرد

حمایت نهاد کتابخانه‌های عمومی به حوزه کسب و کارها کوچک و خانگی که پایه اصلی و اساس اقتصاد در جوامع محسوب می‌شود، رویکردی نوین است و این نقش در رونق اقتصادی و معیشتی مردم موثر واقع می‌شود. بیش از ۹۰ درصد فعالیت‌های اقتصادی در این استان از مقیاس متوسط و روبه پایین است. به‌نظر می‌رسد برگزاری این همایش در این استان هم یک ارتباط خوبی با واقیعت استانی ما برقرار می‌کند و آنچه به‌عنوان اهداف این نشست مدنظر است با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد این استان دقیق‌تر محقق خواهد شد. کتابخانه‌ها باید در کنار بنگاه‌های اقتصادی قرار گیرد و در آموزش و اطلاع‌رسانی کمک کند. خراسان رضوی با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد آن و جمعیت و جغرافیایی پهناور، بستر مناسبی برای تحقق برنامه و اهداف کتابخانه‌های عمومی است و امیدواریم طرح‌های عملیاتی این همایش نیز در استان محقق شود.

۹- ویکی مک‌دونالد، رئیس فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری(ایفلا): کتابخانه‌های عمومی می‌تواند بین افراد اتحاد ایجاد کند

اطمینان دارم همایش بین‌المللی «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» بسیار مثمرثمر خواهد بود و تبادل اطلاعات و تجارب، به ارتقای هر چه بیشتر این مفهوم کمک می‌کند. نقش کتابخانه‌های عمومی برای ارتقای دانش و ایجاد انگیزه اجتماعی در افراد، اصلی کلیدی است که باید مدنظر قرار دهیم. بهتر است در صورت امکان با سازمان یونسکو برای به‌روزسازی اطلاعات خودمان به‌ویژه در حوزه نقش‌هایی که کتابخانه‌های عمومی می‌تواند داشته باشد، همکاری نزدیک برقرار کنیم؛ چرا که کتابخانه عمومی سازمانی است که به‌صورت مستقل برای گروه‌هایی خاص تصمیم‌گیری می‌کند و این موضوع به دسترسی بهتر به اطلاعات کمک خواهد کرد. درواقع کتابخانه‌های عمومی می‌تواند بین افراد اتحاد ایجاد کرده تا ارتباطات بهتری با یکدیگر برقرار کنند. ارائه رهنمودهایی به کاربران به‌ویژه در زمینه ارتقای کسب‌وکارهای کوچک نیز از دیگر مزایای کتابخانه‌های عمومی است.

۱۰- حجت‌الاسلام علی‌اکبر سبزیان، دبیر اجرایی همایش: تغییر رویه کتابخانه‌های عمومی در مسیر نوآوری، کاملاً مشهود است
ساختار کتابخانه‌های عمومی در دنیا و به تبع آن در کشور ایران درحال گذار ازشکل سنتی به نسل جدید است. کتابخانه‌های عمومی امروزه و درنسل جدید خود تبدیل به فرهنگسراهای اجتماعی شده و پا را فراتر از کارکردهای سنتی به معنای دسترسی به منابع و اطلاع‌رسانی، آموزش و سرگرمی گذاشته‌است. این روزها در فضای کتابخانه‌های عمومی این تغییر رویه با حرکت در مسیر نوآوری و خلاقیت، کاملا مشهود و قابل لمس است. درواقع این مراکز به باشگاه‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی تبدیل شده‌ و با تشخیص نیازهای جامعه امروز به ارائه خدمات متنوع با محوریت کتاب و منابع اطلاعاتی می‌پردازد. یکی از مسائل و چالش‌های مهم کشورهای توسعه‌یافته در دنیای امروز، مشکلات اقتصادی و شکل‌گیری کسب و کارهای جدید است. این کسب‌وکارها نیازهای متنوع و مختلفی در زمینه‌های آموزش، حمایت و پشتیبانی، ترویج و اطلاع‌رسانی دارد؛ که کتابخانه عمومی به عنوان یک پایگاه مهم می‌تواند نقش حیاتی خود را در این امر به خوبی شناسایی و برای رفع نیازهای این گروه مخاطبان برنامه‌ریزی مناسب و لازم را انجام دهد.

این گزارش را در صفحات چهار و پنج ضمیمه کتاب و ادبیات روزنامه جام جم بخوانید.